Πολύς λόγος γίνεται, τα τελευταία χρόνια, για τον «εναλλακτικό» ή «θεματικό» τουρισμό και τις διάφορες μορφές του, καθώς η παλιά συνταγή «ήλιος & θάλασσα» είτε δε δείχνει να «λειτουργεί» τόσο καλά όσο στο παρελθόν, είτε, απλώς, δεν επαρκεί.

Η χώρα μας, διαθέτοντας τεράστια αποθέματα σε φυσικό και πολιτιστικό πλούτο, αποτελεί μια ιδανική επιλογή για τους λάτρεις του Εναλλακτικού Τουρισμού, καθώς προσφέρει πλήθος επιμέρους προορισμών για κάθε γούστο.

Η πλέον γνωστή μορφή του Εναλλακτικού Τουρισμού είναι, αναμφίβολα, ο Αγροτουρισμός, μια έννοια που την ακούμε ολοένα και περισσότερο μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές, θεματικά αφιερώματα, ιστοσελίδες, αλλά και επενδυτικά προγράμματα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Οι γνώμες των ειδικών συγκλίνουν στο ότι ο Αγροτουρισμός αποτελεί μια ήπια μορφή βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, η οποία αφορά στον αγροτικό χώρο και περιλαμβάνει πλήθος διαφορετικών και - πολλές φορές - συμπληρωματικών δραστηριοτήτων.

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Αγροτουρισμού αποτελούν, παράλληλα, και τους στόχους που προσπαθεί να επιτύχει και, συνοπτικά, μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δύο άξονες:

• Ο Αγροτουρισμός φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον και τις δραστηριότητες στην ύπαιθρο, δίνοντας του την ευκαιρία να ψυχαγωγηθεί και να νιώσει τη χαρά της περιήγησης και της ανακάλυψης, ενώ, παράλληλα, θα γνωρίζει τις αγροτικές περιοχές, τις αγροτικές ασχολίες, τα τοπικά προϊόντα, την παραδοσιακή κουζίνα και την καθημερινή ζωή των κατοίκων, τα πολιτισμικά στοιχεία και τα αυθεντικά χαρακτηριστικά του χώρου αυτού
• Επιπλέον, μέσω του Αγροτουρισμού, αναπτύσσεται μια αποτελεσματική δυναμική στα παραγωγικά, πολιτισμικά και αναπτυξιακά στοιχεία κάθε τόπου, συμβάλλοντας, με αυτόν τον τρόπο, στην αειφόρο περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη του αγροτικού χώρου.

Από επιχειρηματική σκοπιά, ο Αγροτουρισμός συνδέει, με μοναδικό τρόπο, την παραγωγή γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και τη μεταποίηση με την παροχή υπηρεσιών και τον τουρισμό, δηλαδή τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα με τον τριτογενή. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαιτέρως ευεργετικά, καθώς αναπτύσσονται νέες τοπικές αγορές και στηρίζονται οι υπάρχουσες. Επιπλέον, δημιουργείται ένα συμπληρωματικό εισόδημα στις αγροτικές οικογένειες ή ακόμη και νέες θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την αποκέντρωση και συγκρατώντας τον πληθυσμό στην ύπαιθρο.

Από την πλευρά του επισκέπτη, ο Αγροτουρισμός είναι μια εμπειρία, μέσα από την οποία έρχεται σε επαφή με ένα διαφορετικό τρόπο ζωής, συνδυάζοντας τις διακοπές και την αναψυχή με την ενημέρωση για κοινωνικά, ιστορικά, περιβαλλοντικά και άλλα θέματα της εκάστοτε περιοχής. Μέσα από την «ταξιδιωτική» αυτή εμπειρία και τη γνωριμία του με την τοπική κουλτούρα, ιστορία και καθημερινότητα, ο επισκέπτης ευαισθητοποιείται και αναπτύσσει μια διαφορετική άποψη κι έναν σεβασμό προς το περιβάλλον και την παράδοση.

Επιπλέον, ο Αγροτουρισμός γεφυρώνει τις παραδοσιακές δραστηριότητες (που τείνουν να εξαφανιστούν) με τη σύγχρονη επιχειρηματική δράση - τον λαϊκό τεχνίτη και τον ντόπιο παραγωγό με τον σύγχρονο επενδυτή - και, πετυχαίνει, εν πολλοίς, να κερδίσει δύο από τα στοιχήματα που έχουν απασχολήσει τον ελληνικό τουρισμό για χρόνια:

• να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στις φυσικές ομορφιές και την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας (χωρίς αυτά να λειτουργούν, αποκλειστικά, ως «συμπλήρωμα» στη συνταγή «ήλιος & θάλασσα»)
• να επιτευχθεί μια αποτελεσματική επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου (γιατί όχι, σε 12 μήνες το χρόνο!)

Όπως γίνεται αντιληπτό, ο Αγροτουρισμός καλύπτει ένα τεράστιο φάσμα δραστηριοτήτων, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν πολύ η μια από την άλλη, τόσο θεματικά, όσο και σε «μέγεθος» ή εμπλοκή των επισκεπτών σε αυτές.

Στην πιο απλή περίπτωση, οι επισκέπτες θα επισκεφθούν μια αγροτική περιοχή, θα καταλύσουν σε κάποιον παραδοσιακό ξενώνα, θα δοκιμάσουν τις τοπικές γεύσεις, θα ξεναγηθούν στις ομορφιές ή / και τα μνημεία του τόπου και, τέλος, θα φύγουν με «γεμάτες μπαταρίες» και διάφορα παραδοσιακά προϊόντα (μαρμελάδες και γλυκά, λουκάνικα και τυριά, ζυμαρικά κ.α.) - στην παραγωγή των οποίων θα έχουν, ενδεχομένως, συμμετάσχει - στις αποσκευές τους.

Σε πιο «κάθετες» αγροτουριστικές εφαρμογές - που, δυστυχώς, δεν συναντούνται στη χώρα μας, αν και οι συνθήκες είναι ιδανικές λόγω του φιλόξενου πνεύματος μας - οι επισκέπτες θα καταλύσουν σε κάποιον παραδοσιακό ξενώνα μέσα σε ένα αγρόκτημα και θα εμπλακούν δυναμικά στην καθημερινότητα. Για παράδειγμα, θα μάθουν να αρμέγουν τα πρόβατα και τις αγελάδες, θα καλλιεργήσουν ή θα θερίσουν, θα μαζέψουν ελιές και θα βοηθήσουν στην παραγωγή του λαδιού (στο παραδοσιακό ελαιοτριβείο) ή θα μαζέψουν φρούτα. Όλα αυτά τα προϊόντα θα χρησιμοποιηθούν στην παρασκευή των παραδοσιακών φαγητών, με τα οποία θα τραφούν οι επισκέπτες - που, μπορεί, να λάβουν ενεργό μέρος και σε αυτή τη διαδικασία. Φεύγοντας, οι επισκέπτες θα έχουν αποκομίσει σημαντικές κι ενδιαφέρουσες γνώσεις και εμπειρίες για την καθημερινότητα του αγροκτήματος και τον τρόπο ζωής στην ύπαιθρο.

Σε κάθε περίπτωση, ο επισκέπτης μπορεί, κατά την παραμονή του, να συνδυάσει κι άλλες μορφές θεματικού τουρισμού, όπως επίσκεψη σε μοναστήρια κι εκκλησίες ή θρησκευτικές γιορτές και πανηγύρια (θρησκευτικός τουρισμός), πεζοπορία, ορειβασία, ποδήλατο, rafting, ιππασία (περιπατητικός και αθλητικός τουρισμός) και, γενικότερα, να εκμεταλλευτεί τις πολλές δυνατότητες που προσφέρει απλόχερα η ύπαιθρος - ιδιαίτερα δε η ελληνική!

Ο Αγροτουρισμός είναι μια μορφή τουριστικής ανάπτυξης, όπου οι τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής διαμορφώνουν και αναδεικνύουν τη διαφοροποίηση της περιοχής αυτής, συνθέτοντας το όποιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Ως εκ τούτου, ο Αγροτουρισμός αποτελεί ένα από τα αποτελεσματικότερα εργαλεία για τη μακροπρόθεσμη διατήρηση της ταυτότητας ενός τόπου.

Σε μια εποχή, που όλα φαίνονται να απειλούνται από τη μαζικοποίηση του τουρισμού, ο Αγροτουρισμός δείχνει να ανταποκρίνεται ιδανικά στην ανάγκη αναζήτησης νέων κατευθύνσεων για την αναβάθμιση του τουρισμού μας, αλλά και νέων διεξόδων για την εθνική μας ανάπτυξη.

Και όπως αναφέρεται και στην ιστοσελίδα της «Αγροτουριστικής Α.Ε.», ο Αγροτουρισμός «αποτελεί, ταυτόχρονα, και “οδηγό” για ν' ανακαλύψουμε - και ν' αναδείξουμε, όχι μόνο προς τους ξένους αλλά και προς τους συμπατριώτες μας - την άγνωστη Ελλάδα. Την απάτητη, άθικτη, αναξιοποίητη Ελλάδα και τις ζωντανές δυνάμεις της».

Επιγραμματικά, στον τομέα του Αγροτουρισμού εντάσσονται οι παρακάτω κατηγορίες επιχειρήσεων:

• Αγροτουριστικά καταλύματα
• Αγροτουριστικά κέντρα εστίασης και αναψυχής
• Πρατήρια / Εκθετήρια αγροτουριστικών προϊόντων
• Αγροκτήματα
• Επιχειρήσεις παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων
• Εργαστήρια λαϊκής τέχνης
• Τουριστικά γραφεία (που αναλαμβάνουν τη διοργάνωση ή την υλοποίηση προγραμμάτων υπαίθριων δραστηριοτήτων και περιηγήσεων οικοτουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος)

Η «Αγροτουριστική Α.Ε.» (www.agrotour.gr) ιδρύθηκε το 2001 με πλειοψηφικό μέτοχο την Εταιρία Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ), η οποία εποπτεύεται από το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, προκειμένου να συμβάλει ενεργά στη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής πρότασης στην προϊούσα κρίση του μαζικού τουρισμού, με την καθιέρωση ενός νέου, σύγχρονου τουριστικού προϊόντος.

Γενικός στόχος της Εταιρείας είναι να ανταποκριθεί στις σημερινές απαιτήσεις για ολοκληρωμένη πολιτική ανάπτυξης και διαχείρισης του πλαισίου ανάπτυξης και προώθησης του αγροτουρισμού στην Ελλάδα. Να αποτελέσει, δηλαδή, το μοχλό ανάδειξης και ανάπτυξης της «άλλης Ελλάδας», δημιουργώντας ένα εθνικό πλαίσιο αναφοράς σε θέματα Αγροτουρισμού. Οι επιμέρους σκοποί της Εταιρείας είναι:

• Να προσφέρει περισσότερη γνώση γύρω από τη δυναμική του Αγροτουρισμού και να ελκύσει δυνητικούς επενδυτές να στραφούν σε αυτό τον τομέα, καθοδηγώντας υπεύθυνα και αποτελεσματικά τα βήματα τους με την παροχή πληροφοριών και πρακτικών συμβουλών.
• Να αναβαθμίσει τις έννοιες «Αγροτουρισμός» και «εναλλακτικές μορφές τουρισμού», που, παρά την ευρεία χρήση τους, καταλήγουν συχνά σε άστοχες εφαρμογές.
• Να καθιερώσει τον Αγροτουρισμό ως ένα αναγνωρίσιμο ποιοτικό τουριστικό προϊόν ήπιας ανάπτυξης, με υψηλές προδιαγραφές στην παροχή υπηρεσιών.
• Να ενισχύσει τη δυναμική της ελληνικής υπαίθρου μέσα από την ανάπτυξη του Αγροτουρισμού και τη συμβολή του στην διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, του πολιτισμού, της παράδοσης, με τελικό στόχο την ενίσχυση των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών.
• Να εξασφαλίσει τις κατάλληλες συνθήκες για τη δημιουργία υγιών ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.
• Να παρέχει πληροφορίες και πρακτικές συμβουλές στους δυνητικούς επισκέπτες για την επιλογή του ταξιδιωτικού προορισμού τους.

Για την επίτευξη του στόχου της, η «Αγροτουριστική Α.Ε.» καταγράφει, αξιολογεί και προβάλει την υπάρχουσα κατάσταση και το αγροτουριστικό προϊόν της χώρας, ενημερώνει, εκπαιδεύει και υποστηρίζει όλους όσους ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην ύπαιθρο, προωθεί την ποιότητα στον χώρο αυτό και διαμορφώνει το θεσμικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο στη χώρα μας, ώστε ο Αγροτουρισμός και οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού να ενταχθούν σε ένα εξειδικευμένο νομικό πλαίσιο το οποίο θα ενσωματώνει τις ιδιαιτερότητές τους, θα αντικατοπτρίζει τον πολυδιάστατο χαρακτήρα τους και θα διευκολύνει την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας σε αυτόν τον τομέα.

Σε συνεργασία με τον ΕΛΟΤ η «Αγροτουριστική Α.Ε.» έχει δημιουργήσει την Ελληνική Προδιαγραφή για τον Αγροτουρισμό, η οποία αποτελεί, ουσιαστικά, το απόσταγμα των κατά καιρούς προσπαθειών για την κατάρτιση μιας σειράς προδιαγραφών για την ποιότητα των υπηρεσιών τουρισμού που παρέχονται στην ελληνική ύπαιθρο. Η Προδιαγραφή αυτή περιλαμβάνει ορισμούς για τα παρακάτω:

• αγροτουρισμός
• αγροτουριστικό προϊόν
• αγροτουριστικός προορισμός
• αγροτουριστική επιχείρηση και
• μορφές αγροτουριστικών επιχειρήσεων

καθώς και γενικές απαιτήσεις για τη λειτουργία των αγροτουριστικών επιχειρήσεων, που αφορούν στα παρακάτω:

• Νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας (άδειες λειτουργίας, περιορισμοί κλπ)
• Κτιριοδομικοί και Λειτουργικοί Όροι (αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά, δομικά υλικά, εξοπλισμός, ασφάλεια κλπ)
• Περιβάλλον (πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης, φιλοπεριβαλλοντικά μέτρα κλπ)
• Τοπικά χαρακτηριστικά (προβολή και προώθηση των ιδιαίτερων πολιτισμικών και φυσικών χαρακτηριστικών της περιοχής, χρήση και προώθηση τοπικών προϊόντων κλπ) 
• Ανθρώπινο δυναμικό (θέσεις εργασίας, εκπαίδευση επιμόρφωση προσωπικού)
• Πελάτης (επικοινωνία, μέτρηση ικανοποίησης, συνεχής βελτίωση)
• Συνέργεια - Άμιλλα - Δικτύωση - Ανταγωνιστικότητα - Καινοτομία

Με βάση την Ελληνική Προδιαγραφή, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο του Αγροτουρισμού - Τουρισμού υπαίθρου και θέλουν να βελτιώσουν τις υπηρεσίες και την ποιότητα τους, να αυξήσουν την ανταγωνιστικότητα τους και προπαντός να γίνουν διακριτές στο κοινό το οποίο απευθύνονται, μπορούν να διεκδικήσουν την σχετική πιστοποίηση και διακριτικό σήμα ποιότητας.