Ριζικές τομές στη λειτουργία της τοπικής αυτοδιοίκησης φέρνει το σχέδιο «Καλλικράτης», σύμφωνα με τα όσα ανακοίνωσε ο Υπουργός Εσωτερικών στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Συνένωση δήμων - κοινοτήτων

Με το σχέδιο «Καλλικράτης» οι 910 Δήμοι και οι 124 Κοινότητες που υπάρχουν σήμερα συνενώνονται σε 333 έως 343 Δήμους. Οι 57 Νομαρχίες και τα 19 Επαρχεία καταργούνται και αντικαθίστανται από 13 αιρετές Περιφέρειες και οι 13 κρατικές Περιφέρειες αντικαθίσταται με τη σειρά τους από 7 αποκεντρωμένες Διοικήσεις.

Όπως εξήγησε ο κ. Ραγκούσης, οι δραστικές συνενώσεις επηρεάζουν το σύνολο της δομής και λειτουργίας των ΟΤΑ, όπως είναι φυσικό, οδηγώντας σε σημαντική εξοικονόμηση πόρων. Για παράδειγμα, ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων από 16.150 που είναι σήμερα περιορίζεται στους μισούς περίπου. Επίσης οι 195 θέσεις Αντινομαρχών αντικαθίστανται από τις μισές Αντιπεριφερειαρχών και οι 1.496 νομαρχιακοί σύμβουλοι αντικαθίστανται από 703 περιφερειακούς συμβούλους.

Συνολικά οι περισσότερες από 50.000 θέσεις πολιτικού προσωπικού μειώνονται σε 25.000 θέσεις. Από τη μείωση αυτών των θέσεων πραγματοποιείται εξοικονόμηση της τάξης του 60%.

Τη συνένωση των ΟΤΑ ακολουθούν, συνέχισε ο υπουργός, και τα Νομικά Πρόσωπα των Δήμων. Από 6.000 που είναι σήμερα μειώνονται σε λιγότερο από 2.000. Τα 60.000 περίπου μέλη των διοικήσεων των Διοικητικών Συμβουλίων των δημοτικών επιχειρήσεων των ΟΤΑ, μειώνονται κατά 40.000 και βεβαίως φτάνουν σε ένα αριθμό περί τις 20.000 μέλη Διοικητικών Συμβουλίων δημοτικών επιχειρήσεων.

Χωροθέτηση

Σε ό,τι αφορά το ζήτημα της χωροθέτησης, οι Περιφέρειες με αιρετά όργανα, νέες αρμοδιότητες και πόρους, συγκροτούνται στα όρια των σημερινών 13 διοικητικών Περιφερειών.

Σύμφωνα με τον κ. Ραγκούση, η αλλαγή των Περιφερειών θα δημιουργούσε προβλήματα στην απρόσκοπτη υλοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και είναι προφανές ότι ως χώρα δεν έχουμε κανένα περιθώριο να επιτρέψουμε κάτι τέτοιο.

Σχετικά με τους δήμους, τα κριτήρια για τις συνενώσεις του «Καλλικράτη» βασίζονται σε μια σειρά από αυστηρές παραμέτρους που εφαρμόζονται ενιαία για όλη τη χώρα, αλλά και σε όσα είχε υιοθετήσει η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων Ελλάδας στο Συνέδριο της Κυλλήνης το 2007.

Ως πληθυσμιακό μέτρο για την εφαρμογή των κριτηρίων, χρησιμοποιείται ο μόνιμος πληθυσμός της απογραφής του 2001.

Η εφαρμογή των παραπάνω κριτηρίων συμπληρώνεται με ειδικά κριτήρια. Συγκεκριμένα:

1. Εισάγεται ελάχιστο πληθυσμιακό μέγεθος οι 10.000 μόνιμοι κάτοικοι προκειμένου ένας Δήμος που προκύπτει από συνένωση, να μπορέσει να ασκήσει επαρκώς τις αρμοδιότητές του.
2. Το παραπάνω όριο των 10.000 κατοίκων αυξάνεται κατά 20% προκειμένου ένας Δήμος να μπορεί να διατηρηθεί στα σημερινά του διοικητικά όρια, ως ένας αυτοτελής Δήμος.
3. Για τις μητροπολιτικές περιοχές των πολεοδομικών συγκροτημάτων Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το παραπάνω όριο προσδιορίζεται στους 25.000 κατοίκους.
4. Δεν διασπώνται τα όρια των Δήμων, των Νομών αλλά και των Περιφερειών. Οι συνενώσεις αφορούν το σύνολο της σημερινής εδαφικής ακεραιότητας και Περιφέρειας των ΟΤΑ.
5. Δεν είναι δυνατό να συνενωθούν Δήμοι χωρίς εδαφική συνέχεια για προφανείς συγκοινωνιακούς αλλά και όχι μόνο λόγους.
6. Ιδιαίτερη πρόνοια υπάρχει για τα νησιά σύμφωνα με τη σχετική συνταγματική επιταγή. Στα νησιά εφαρμόζεται η αρχή ένας Δήμος σε κάθε νησί, ανεξαρτήτως πληθυσμού. Μόνο τα μικρά νησιά τα οποία εξυπηρετούνται από άλλοτε νησιωτικούς Δήμους και διαθέτουν απρόσκοπτη τακτική επικοινωνία με την έδρα τους, συνενώνονται με αυτόν. Τα πολύ μικρά νησιά συνενώνονται με τα γειτονιά τους, μόνο εφόσον διαθέτουν τακτική σύνδεση με το λιμάνι - έδρα του νέου Δήμου. Σε αυτά ο «Καλλικράτης» μεριμνά για την αποκλειστική παρουσία του τοπικού Αντιδημάρχου στο νησί και την ισότιμη αντιμετώπιση των αναγκών τους από την έδρα του Δήμου.
7. Αντίστοιχη πρόνοια υπάρχει και για το ορεινό ανάγλυφο της Ελλάδας. Ο χαρακτηρισμός ενός νέου δήμου ως ορεινού βασίζεται στο χαρακτηρισμό των δημοτικών διαμερισμάτων αυτού από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, όχι από το Υπουργείο Εσωτερικών, όχι από την Επιστημονική Επιτροπή. Έτσι ο νέος συνενωμένος δήμος να εξαιρεθεί από το εθνικό πληθυσμιακό κατώφλι που ισχύει για τους μη ορεινούς Δήμους, εφόσον δηλαδή χαρακτηρίζεται με συνυπολογισμό όλων των δημοτικών του διαμερισμάτων, των δημοτικών του κοινοτήτων πλέον, τελικά ως ορεινός με ποσοστό άνω του 50%. Ειδικά για τους ορεινούς Δήμους εφαρμόζεται διακριτό πληθυσμιακό κατώφλι που προσδιορίζεται στους 2.000 κατοίκους.
8. Για τις περιπτώσεις των μεγάλων αστικών κέντρων της Περιφέρειας, σε αυτά συνενώνονται υποχρεωτικά όμοροι Δήμοι με τους οποίους συναποτελούν στην πραγματικότητα τέτοιες περιπτώσεις Δήμων λειτουργική ενότητα ανεξαρτήτως πληθυσμιακού ορίου. Έχουν κοινή αστική συγκοινωνία, έχουν κοινά φανάρια σε πολλές περιπτώσεις, Δήμων οι οποίοι συνήθως συμπίπτει να είναι και έδρες, να είναι και πρωτεύουσες νομών.

Οικονομικά των ΟΤΑ

Οι καλλικράτειοι δήμοι θα τροφοδοτούνται από το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων, το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, αλλά και το Φόρο Ακίνητης Περιουσίας.

Οι ΚΑΠ των Περιφερειών θα περιλαμβάνουν: Το Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, το φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων.

Θεσμοί διαβούλευσης

Σε κάθε δήμο άνω των 10 χιλιάδων κατοίκων και σε κάθε Περιφέρεια, συστήνεται Επιτροπή Διαβούλευσης, για να έχει τη δυνατότητα κάθε πολίτης να εκθέτει τις προτάσεις αλλά και τους προβληματισμούς του για κάθε θεσμικό, συλλογικό ή και ιδιαίτερο θέμα που μπορεί να απασχολεί αυτόν ή την κοινότητα στην οποία ζει.

Συστήνεται επίσης και λειτουργεί σε κάθε δήμο Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργεί το ζήτημα της μετανάστευσης.

Θεσπίζονται επίσης θέσεις Αντιδημάρχων και Αντιπεριφερειαρχών με αποκλειστικά τοπικές αρμοδιότητες. Οι τοπικοί Αντιπεριφερειάρχες εκλέγονται άμεσα.

«Το κράτος πιο κοντά στον πολίτη»

Μεταξύ άλλων, ο κ. Γιάννης Ραγκούσης, αναφερόμενος στις αλλαγές που προωθούνται με τον Καλλικράτη, «για ένα καλό κράτος στην υπηρεσία του πολίτη», γνωστοποίησε ότι:

• Προωθείται εκτεταμένη αποκέντρωση αρμοδιοτήτων από τα υπουργεία στους δήμους και τις περιφέρειες.
• Δίνεται έμφαση στην εξασφάλιση της απρόσκοπτης χρηματοδότησης των νέων ΟΤΑ.
• Γίνεται εξυγίανση των υπερχρεωμένων δήμων, τίθενται αυστηροί περιορισμοί στις προσλήψεις και αυστηρά όρια στα κριτήρια δανεισμού.

Ο Νέος Αυτοδιοικητικός Χάρτης

Το Προσχέδιο του Νόμου