Ένα σημαντικό θέμα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στο νομό μας είναι οι έλεγχοι από το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.), το οποίο ελέγχει - όπως είναι γνωστό - την τήρηση της κείμενης νομοθεσίας σε εργασιακά θέματα (προσωπικό, ωράριο κλπ).

Η ελλιπής ενημέρωση των επιχειρηματιών ως προς τις διατάξεις των σχετικών νόμων είναι ένας από τους κυριότερους λόγους για τη διαπίστωση πληθώρας λαθών και παραλείψεων στις καταστάσεις προσωπικού και ωρών εργασίας ων επιχειρήσεων στις Κυκλάδες - οδηγώντας, πολλές φορές, στην επιβολή προστίμων.

Σε μια προσπάθεια ενημέρωσης του επιχειρηματικού κοινού και ενόψει των επικείμενων ελέγχων από συνεργεία της υπηρεσίας, το οικείο Τμήμα Κοινωνικής Επιθεώρησης του Υπουργείου Απασχόλησης & Κοινωνικής Προστασίας, απέστειλε εγκύκλιο, προκειμένου να υπάρξει καλύτερη εφαρμογή του σχετικού Ν. 2874/00. 

Συγκεκριμένα, με το άρθρο 16 του Ν. 2874/00 καθιερώνεται νέος τρόπος υποβολής των καταστάσεων προσωπικού και των προγραμμάτων ωρών εργασίας (κατάθεση μια φορά το χρόνο αντί της προηγούμενης ισχύουσας θεωρήσεως δύο φορές το χρόνο, εντός προθεσμίας δύο μηνών και συγκεκριμένα από 15 Σεπτεμβρίου έως 15 Νοεμβρίου), τα οποία θα πρέπει να κατατίθενται από τους εργοδότες εις διπλούν, περιλαμβάνοντας τα εξής στοιχεία:

1. Πλήρη στοιχεία επιχείρησης: Επωνυμία (στοιχεία υπεύθυνου εργοδότη ή του ορισθέντος νόμιμου εκπροσώπου του), είδος δραστηριότητας, διεύθυνση λειτουργίας, ΑΦΜ, αριθμό τηλεφώνου και fax.
2. Πλήρη και ακριβή στοιχεία των απασχολουμένων στην επιχείρηση μισθωτών: Ονοματεπώνυμο, όνομα πατέρα και μητέρας, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση (άγαμος, έγγαμος, τέκνα) ειδικότητα, ημερομηνία πρόσληψης, τυχόν προϋπηρεσία σε όμοια ή παρεμφερή καθήκοντα, στοιχεία κάρτας πρόσληψης ΟΑΕΔ και κυρίως ημερομηνία αναγγελίας, αριθμός Μητρώου ΙΚΑ, αριθμός βιβλιαρίου ανηλίκων και άδεια εργασίας αλλοδαπού σε περίπτωση απασχόλησης ανηλίκου ή αλλοδαπού αντίστοιχα, διάρκεια εργασίας (ώρα έναρξης και λήξης της ημερήσιας εργασίας, ώρες διαλείμματος και διακοπών εργασίας καθώς και το σύνολο των πάσης φύσεως καταβαλλομένων μικτών αποδοχών.

Η υποβολή των στοιχείων γίνεται ταχυδρομικά, ενώ στην περίπτωση που η κατάσταση κινδυνεύει να χαρακτηριστεί εκπρόθεσμη, η αποστολή μπορεί να γίνει με fax (στην περίπτωση αυτή, η διαδικασία θα θεωρείται ολοκληρωμένη μόνο όταν αποσταλούν ταχυδρομικά οι πρωτότυπες καταστάσεις).

Τα στοιχεία μισθωτού πρέπει να παρατίθενται σε ευθεία γραμμή με το ονοματεπώνυμο του και σε κάθετες στήλες του πίνακα. Η συμπλήρωση των στοιχείων που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική κατάσταση μισθωτού τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο (π.χ. προϋπηρεσία, οικογενειακή κατάσταση κλπ) θα γίνεται με την αναγραφή στην αντίστοιχη στήλη των λέξεων ΝΑΙ ή ΟΧΙ και σε καμία περίπτωση με το σημείο της παύλας (-).

Επίσης, κατ΄ εφαρμογή των διατάξεων του Π.Δ. 17/96, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 2 του Π.Δ. 159/99, στον ανωτέρω πίνακα θα περιλαμβάνονται και τα στοιχεία του τεχνικού ασφάλειας και του γιατρού εργασίας, καθώς και το ωράριο απασχόλησής τους στην επιχείρηση (Τεχνικός ασφάλειας απαιτείται για απασχόληση ενός ατόμου και άνω, γιατρός εργασίας απαιτείται για απασχόληση πάνω από 50 άτομα).

Κατά ρητή διάταξη, πλέον, του Νόμου, την ευθύνη για την ακρίβεια και ορθότητα των στοιχείων που περιέχονται στους πίνακες προσωπικού που κατατίθενται στις αρμόδιες Υπηρεσίες Σ.ΕΠ.Ε. αναλαμβάνουν οι εργοδότες ή τα εξουσιοδοτημένα απ' αυτούς πρόσωπα.

Επίσης, καθιερώνεται η υποχρεωτική προσυπογραφή του πίνακα προσωπικού από τον προϊστάμενο προσωπικού (ή οικονομικού ή λογιστηρίου) ή τον υπεύθυνο λογιστή, που συμπράττει στη σύνταξη του πίνακα, ο οποίος βεβαιώνει στον πίνακα την ακρίβεια των πάσης φύσεως καταβαλλομένων αποδοχών των μισθωτών, έχοντας τις ευθύνες του Ν.1559/86 σε περίπτωση ψευδούς βεβαίωσης.

Εφόσον ο εργοδότης ΔΕΝ χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες λογιστή ή άλλου εντεταλμένου προσώπου για τη σύνταξη του πίνακα, υποχρεούται να το δηλώσει, καταθέτοντας μαζί με τον πίνακα σχετική υπεύθυνη δήλωση του ν.1559/86, η οποία προσαρτάται στον πίνακα που παρακρατείται για το αρχείο της υπηρεσίας. Θεωρείται αυτονόητο ότι, σε κάθε περίπτωση, την υπογραφή των προσώπων, που βεβαιώνουν τα ανωτέρω, συνοδεύουν τα πλήρη στοιχεία της ταυτότητά τους, η διεύθυνση διαμονής τους και το νούμερο του τηλεφώνου τους.

Ειδικά για τις επιχειρήσεις εποχικού χαρακτήρα, ως προθεσμία κατάθεσης του πίνακα ορίζεται ένας (1) μήνας από την έναρξη της εποχικής περιόδου. Εξυπακούεται ότι εφόσον η διάρκεια λειτουργίας της επιχείρησης θα είναι μικρότερη του μηνός, η κατάθεση των πινάκων προσωπικού και ωρών εργασίας θα γίνεται έγκαιρα και οπωσδήποτε μέσα στο χρονικό διάστημα της λειτουργίας της επιχείρησης.

Επειδή, η έναρξη της εποχικής περιόδου διαφέρει κατά περιοχή και κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας (λόγω τοπικών, κλιματολογικών, εθιμικών ή άλλων συνθηκών), η έναρξη της προθεσμίας του μήνα για κατάθεση του πίνακα, θεωρείται ότι αρχίζει από την έναρξη λειτουργίας της επιχείρησης που αποδεικνύεται με κάθε νόμιμο στοιχείο (π.χ. βιβλίο νεοπροσλαμβανομένου προσωπικού, κάρτα αναγγελίας πρόσληψης, ατομικές συμβάσεις εργασίας).

Μετά την κατάθεση του πίνακα, ο εργοδότης οφείλει, έγκαιρα και με δική του φροντίδα, να παραλαμβάνει το ένα αντίγραφο του πίνακα από την αρμόδια τοπική υπηρεσία του Σ.ΕΠ.Ε. Υποχρεούται δε να έχει αναρτημένο αντίγραφο του πίνακα σε εμφανές σημείο του τόπου εργασίας προφυλασσόμενο κατάλληλα από τυχόν φθορές (εάν επιθυμεί να αναρτά πίνακα χωρίς αποδοχές πρέπει να καταθέσει καταστάσεις εις τριπλούν).

Κατάθεση πίνακα προσωπικού στις Υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε, σε χρονική περίοδο διαφορετική από εκείνη, που ορίζει ο νόμος, γίνεται, εφόσον συντρέχουν οι εξής περιπτώσεις:

1. αλλαγή τη νομικής εκπροσώπησης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης,
2. αλλαγή του ωραρίου εργασίας ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας και,
3. νέες προσλήψεις προσωπικού.

Μόνο για τις περιπτώσεις αυτές, ο εργοδότης υποχρεούται να καταθέσει συμπληρωματικό πίνακα με τα νέα στοιχεία, σε άλλη χρονική περίοδο και πάντως εντός προθεσμίας 15 ημερών από την ημερομηνία που έγινε η όποια αλλαγή.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη τροποποίηση, επισημαίνεται πως σε περίπτωση αλλαγής της νομικής εκπροσώπησης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης ή σε περίπτωση πρόσληψης νέων εργαζομένων, ο εργοδότης υποχρεούται να καταθέσει συμπληρωματικούς πίνακες προσωπικού μόνο ως προς τα νέα στοιχεία, κατά περίπτωση, εντός δεκαπέντε ημερών από της επέλευσης της μεταβολής.

Σε περίπτωση αλλαγής ή τροποποίησης του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας  ο εργοδότης υποχρεούται να καταθέτει, με οποιονδήποτε τρόπο συμπληρωματικούς πίνακες προσωπικού, μόνο ως προς τα νέα στοιχεία το αργότερο ως και την ίδια ημέρα αλλαγής του ωραρίου ή της οργάνωσης του χρόνου εργασίας και σε κάθε περίπτωση πριν την ανάληψη υπηρεσίας από τους εργαζόμενους. Οι εργοδότες ξενοδοχειακών επιχειρήσεων υποχρεούνται να προβαίνουν στην προβλεπόμενη από το προηγούμενο εδάφιο κατάθεση εντός 48 ωρών.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ Π.Δ. 156/94 (αορίστου χρόνου πλήρους απασχόλησης)

Με το Π.Δ. 156/94 «Υποχρέωση του εργοδότη να ενημερώνει τον εργαζόμενο για τους όρους που διέπουν τη σύμβαση ή τη σχέση εργασίας», καθιερώθηκε η υποχρέωση των εργοδοτών να καταρτίζουν και να παραδίδουν στους εργαζόμενους γραπτή σύμβαση εργασίας ή άλλο έγγραφο, όπου θα περιλαμβάνονται οι ουσιώδεις όροι της σύμβασης ή της σχέσης εργασίας. Οι διατάξεις του Π.Δ. 156/94 δεν εφαρμόζονται για εργαζόμενους που η διάρκεια απασχόλησής τους δεν υπερβαίνει τον ένα μήνα και σε εργαζόμενους σε μη συστηματικές αγροτικές απασχολήσεις.

Ο εργοδότης δε έχει την υποχρέωση να γνωστοποιήσει στον εργαζόμενο εγγράφως τους ουσιώδεις όρους της σύμβασης ή σχέσης εργασίας, το αργότερο, εντός δύο (2) μηνών από την έναρξη της εργασίας του εργαζομένου.

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ  Ν. 2639/98

Βάσει των άρθρων 1 και 2  του Ν.2639/98 «Ρύθμιση εργασιακών σχέσεων, σύσταση Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας και άλλες διατάξεις», οι εργοδότες έχουν τις εξής υποχρεώσεις:

1. Κάθε συμφωνία περί παροχής υπηρεσιών ή έργου πρέπει να καταρτίζεται εγγράφως και να γνωστοποιείται άμεσα σε 15 ημέρες στην Επιθεώρηση Εργασίας, για να τεκμαίρεται ότι δεν υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας.
2. Υποχρέωση γνωστοποίησης στην Επιθεώρηση Εργασίας συμφωνιών Μερικής Απασχόλησης, μέσα σε 15 ημέρες από την κατάρτισή τους
3. Υποχρέωση γνωστοποίησης στην Επιθεώρηση Εργασίας κάθε μορφής απασχόλησης εκ περιτροπής, μέσα σε 8 ημέρες από την κατάρτιση της συμφωνίας ή τη λήψη της απόφασης.

ΒΙΒΛΙΟ ΑΔΕΙΩΝ

Κατά το άρθρο 4 παράγρ. 3 του ΑΝ 539/45, οι εργοδότες πρέπει να τηρούν βιβλίο αδειών, κατά τις υποδείξεις του Υπ. Εργασίας, στο οποίο να εγγράφεται η ημερομηνία πρόσληψης, η χρονική διάρκεια της άδειας της οποίας δικαιούται κάθε μισθωτός, η χρονολογία χορηγήσεως της άδειας και οι αποδοχές αδείας που κατεβλήθησαν σε κάθε μισθωτό.

Το βιβλίο αυτό πρέπει να ευρίσκεται στη διάθεση των Επιθεωρητών Εργασίας, παρ' όλο που ο νόμος δεν προβλέπει «θεώρηση» του βοηθητικού αυτού βιβλίου από τον οικείο Επιθεωρητή Εργασίας.                                                   

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΝΗΛΙΚΩΝ (Ν. 1837/89)

Σύμφωνα με τον Ν. 1837/89 προβλέπονται τα εξής:

1. Οι ανήλικοι που δεν έχουν συμπληρώσει το 15^ο έτος της ηλικίας τους, απαγορεύεται να απασχοληθούν σε οποιαδήποτε εργασία, εκτός από καλλιτεχνικές δραστηριότητες.
2. Οι ανήλικοι που δεν έχουν συμπληρώσει το 18^ο έτος της ηλικίας τους, δεν επιτρέπεται να απασχολούνται σε εργασίες επικίνδυνες, βαριές ή ανθυγιεινές, καθώς και σε εργασίες που βλάπτουν την ψυχική τους υγεία και γενικά εμποδίζουν την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους. Οι εργασίες αυτές καθορίσθηκαν με την 130627/1990 απόφαση του Υπουργού Εργασίας.
3. Οι ανήλικοι που δεν έχουν συμπληρώσει το 16^ο έτος της ηλικίας τους, καθώς και οι ανήλικοι που φοιτούν σε γυμνάσια, λύκεια κάθε τύπου, ή τεχνικές επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρισμένες από το Κράτος, δεν επιτρέπεται να απασχολούνται περισσότερο από έξι (6) ώρες την ημέρα και τριάντα (30) ώρες την εβδομάδα. Παράλληλα δικαιούνται ημερήσια ανάπαυση από δώδεκα (12) τουλάχιστον συνεχείς ώρες, στις οποίες πρέπει να περιλαμβάνονται το χρονικό διάστημα από τις 10 το βράδυ, μέχρι τις 6 το πρωί. Η ημερήσια απασχόληση των ανηλίκων που φοιτούν σε γυμνάσια ή λύκεια κάθε τύπου, ή τεχνικές επαγγελματικές σχολές, δημόσιες ή ιδιωτικές, αναγνωρισμένες από το Κράτος, αρχίζει ή λήγει δύο (2) τουλάχιστον ώρες μετά τη λήξη ή πριν από την έναρξη των μαθημάτων αντίστοιχα.
4. Απαγορεύεται η υπερωριακή απασχόληση ανηλίκων.

Προκειμένου να είναι νόμιμη η απασχόληση των ανηλίκων μισθωτών, δηλαδή  των εργαζομένων κάτω των 18 ετών, απαιτείται κατά το άρθρο 8 του νόμου ο εφοδιασμός τους με βιβλιάριο ανηλίκου που εκδίδεται από τις οικείες Επιθεωρήσεις Εργασίας πριν την έναρξη της εργασιακής σύμβασης.                                        

ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Ο εργοδότης έχει υποχρέωση χορήγησης στο μισθωτό κατά την καταβολή του μισθού, εκκαθαριστικού σημειώματος (εξοφλητικής απόδειξης) ή, εάν εφαρμόζεται μηχανογραφημένο σύστημα, ανάλυση μισθοδοσίας.

Στο εκκαθαριστικό σημείωμα πρέπει να απεικονίζονται αναλυτικά οι πάσης φύσεως αποδοχές του μισθωτού (βασικός μισθός, επιδόματα, τριετίες κλπ), καθώς και οι γενόμενες νόμιμες κρατήσεις υπέρ ασφαλιστικών οργανισμών, φορολογίας εισοδήματος κ.ο.κ.

Σύμφωνα με πρόσφατη διάταξη του νόμου, η μη τήρηση της παραπάνω υποχρέωσης αποτελεί αξιόποινη πράξη και τιμωρείται σύμφωνα με το άρθρο 458 του Ποινικού Κώδικα.

Τέλος, κατά τον έλεγχο, ο Κοινωνικός Επιθεωρητής μπορεί να ζητήσει την επίδειξη συγκεκριμένων στοιχείων (βιβλίου υπερωριών, βιβλίου αδειών, καταστάσεις προσωπικού και ωρών εργασίας, άδειες υπερωριακής εργασίας, άδειες Κυριακής εργασίας, βιβλιάρια εργασίας ανηλίκων, μισθολόγια του ΙΚΑ, αναλυτικές εξοφλητικές αποδείξεις), τα οποία οι εργοδότες επιχειρηματίες που απασχολούν προσωπικό, θα πρέπει να διατηρούν απαραίτητα στο χώρο της επιχείρησης, καθώς για την έλλειψη τους προβλέπονται ποινικές και διοικητικές κυρώσεις.

Τι είναι το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.)

Η Επιθεώρηση Εργασίας είναι ένας θεσμός παγκόσμια αποδεκτός με στόχους και άξονες λειτουργίας που προσδιορίζονται από την 81 Διεθνή Σύμβαση εργασίας την οποία έχει κυρώσει η χώρα μας από το 1955 (ν.3249/1955).

Ο βασικός στόχος της επιθεώρησης εργασίας, ας σημειωθεί ότι αποτελεί επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία, μετά την υιοθέτηση πολλών οδηγιών στον τομέα των εργασιακών σχέσεων αλλά και στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, απαιτεί από τα κράτη - μέλη τη σωστή και ενιαία εφαρμογή τους, που θα διαπιστώνεται μέσω ενός αξιόπιστου ελεγκτικού μηχανισμού.

Το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.) ιδρύθηκε με το Ν.2639/98 και λειτουργεί σύμφωνα με το Π.Δ. 136/99. Είναι ένας κατεξοχήν ελεγκτικός μηχανισμός με κύριο έργο τον έλεγχο της εφαρμογής των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας που αφορά στους όρους εργασίας (χρονικά όρια, αμοιβή) τη νομιμότητα απασχόλησης, την έρευνα της ασφαλιστικής κάλυψης των εργαζομένων καθώς και τις συνθήκες υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων.

Οι υπηρεσίες του Σ.ΕΠ.Ε. λειτουργούν όλες τις ημέρες του μήνα και οι υπάλληλοι, λόγω της φύσεως του αντικειμένου, ασκούν τις ελεγκτικές αρμοδιότητες όλο το 24ωρο και όλες τις ημέρες της εβδομάδας.

Το Σ.ΕΠ.Ε. προκειμένου να ανταποκριθεί στο έργο του έχει τις εξής μεταξύ άλλων αρμοδιότητες, που ασκούνται από τους Κοινωνικούς - Τεχνικούς και Υγειονομικούς Επιθεωρητές.

Βάσει των αρμοδιοτήτων του κάθε Κοινωνικός Επιθεωρητής μπορεί:

• Να εισέρχεται ελεύθερα σε κάθε χώρο εργασίας οποιαδήποτε ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας, ακόμα και χωρίς προειδοποίηση
• Να προβαίνει σε κάθε είδους αναγκαία εξέταση, έλεγχο ή έρευνα αναφορικά με τη διαπίστωση της τήρησης των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας
• Να επιβάλει κυρώσεις διοικητικές ή να προσφεύγει στη δικαιοσύνη για την επιβολή ποινικών κυρώσεων
• Να έχει πρόσβαση σε αρχεία, έγγραφα, μητρώα, βιβλία και άλλα στοιχεία της επιχείρησης
• Η παραλαβή καταστάσεων προσωπικού, όπως προβλέπεται από τον Ν.2874/00
• Η παρακολούθηση χορήγησης κανονικών αδειών, καταβολής επιδόματος αδείας, τήρησης χρονικών ορίων απασχόλησης των εργαζομένων, εφαρμογής των συλλογικών συμβάσεων και τήρησης της ισότητας των δύο φύλων στις εργασιακές σχέσεις
• Η διαμεσολάβηση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων για την ειρηνική επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν μεταξύ τους (π.χ. μη καταβολή δεδουλευμένων αποδοχών, αποδοχών αδείας και επιδόματος αδείας, μη καταβολή νόμιμης αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης κλπ), με τη διεξαγωγή συμφιλιωτικών διαδικασιών, με κυριότερες από αυτές τις εργατικές διαφορές.
• Η μέριμνα για την τήρηση των προστατευτικών διατάξεων που ισχύουν σε ειδικές κατηγορίες εργαζομένων όπως π.χ. προστασία μητρότητας, απαγόρευση απασχόλησης ανηλίκων σε ορισμένες εργασίες, χορήγηση βιβλιαρίων εργασίας ανηλίκων.
• Η πληροφόρηση των εργοδοτών και των εργαζομένων για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους.
• Η θεώρηση πιστοποιητικών προϋπηρεσίας προκειμένου να αποκτήσουν επαγγελματικές άδειες (π.χ. χειριστές μηχανημάτων)
• Η έκδοση αδειών υπερωριακής και Κυριακής εργασίας, όπου ο νόμος προβλέπει

Η παρεμπόδιση της εισόδου των επιθεωρητών εργασίας στις επιχειρήσεις ή παροχή ψευδών στοιχείων συνεπάγεται ποινικές κυρώσεις.

Όλες οι διοικητικές αστυνομικές λιμενικές αρχές οι δικαστικές υπηρεσίες, οι δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και οι υπηρεσίες της αυτοδιοίκησης υποχρεούνται να παρέχουν στο ΣΕΠΕ κάθε αιτούμενη συνδρομή.