Κάθε επιχείρηση, η οποία αντιμετωπίζει δυσκολία στην εξυπηρέτηση των δανειακών της υποχρεώσεων, θα πρέπει άμεσα να επιζητά τη ρύθμισή τους για να αποφύγει επιπτώσεις και επιβαρύνσεις. Το ίδιο πρέπει να κάνει και στην περίπτωση που έχει ήδη προηγηθεί μία ρύθμιση, την οποία όμως δυσκολεύεται πλέον να εξυπηρετήσει είτε γιατί οι οικονομικές της δυνατότητες μειώθηκαν είτε διότι οι ενδιάμεσες ρυθμίσεις που προσφέρθηκαν από τη πιστώτρια τράπεζα δεν ήταν οι κατάλληλες για την περίπτωσή της.
Με στόχο την υποβοήθηση λήψης απόφασης για το χειρισμό του θέματος «ρύθμιση δανειακών υποχρεώσεων», παραθέτουμε τα βασικά στοιχεία του νέου θεσμικού/νομικού πλαισίου, όπως θεσπίστηκε με τον Ν.4307/2014, τον Κώδικα Δεοντολογίας του Ν. 4224/2013 και την ΠΕΕ 42/30.5.2014 της Τράπεζας της Ελλάδος:

• Υιοθετούνται νέες έννοιες το περιεχόμενο των οποίων σημειώνουμε στη συνέχεια:
• Συνεργάσιμος δανειολήπτης: ένας δανειολήπτης είναι συνεργάσιμος έναντι των δανειστών του όταν α) παρέχει πλήρη και επικαιροποιημένα στοιχεία επικοινωνίας β) είναι διαθέσιμος για επικοινωνία και ανταποκρίνεται με ειλικρίνεια και σαφήνεια σε κλήσεις και επιστολές του δανειστή γ) προβαίνει σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών αναφορικά με την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση (θεσπίζεται προθεσμία 15 ημερών για την ανταπόκριση στις επικοινωνίες) δ) προβαίνει σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών οι οποίες θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην μελλοντική οικονομική του κατάσταση και ε) συναινεί σε διερεύνηση εναλλακτικής πρότασης αναδιάρθρωσης με το δανειστή.
• Εύλογες δαπάνες διαβίωσης(εάν ο δανειολήπτης είναι Ιδιώτης - φυσικό πρόσωπο):Το ύψος των εύλογων δαπανών διαβίωσης καθορίζεται κάθε φορά από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους και εξαρτάται από την οικογενειακή κατάσταση του δανειολήπτη. Οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης αποτελούν το τμήμα των συνολικών εισοδημάτων του δανειολήπτη που δεν θα πρέπει να θίγεται. Το υπόλοιπο τμήμα του εισοδήματος, αφού αφαιρεθούν δηλαδή οι εύλογες δαπάνες διαβίωσης, λαμβάνεται υπόψη προκειμένου να καθοριστεί το ύψος των δόσεων για την αποπληρωμή των υποχρεώσεων.
• Βιωσιμότητα(εάν ο δανειολήπτης είναι επιχείρηση):Οι τράπεζες θα έπρεπε μέχρι 31.12.2014 να υποβάλλουν στην ΤτΕ το μοντέλο με το οποίο θα αξιολογούν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων που αιτούνται ρύθμισης. Αυτό θα διευκολύνει τις επιχειρήσεις που οφείλουν σε περισσότερες από μία τράπεζες να τύχουν ομοιόμορφης αξιολόγησης.
• Λύση ρύθμισης: εννοείται η τροποποίηση της σύμβασης με νέους όρους εξυπηρέτησης της οφειλής, ως αποτέλεσμα των δυσχερειών που αντιμετωπίζει ο δανειολήπτης.
• Λύση οριστικής διευθέτησης: εννοείται η συμφωνία δανειολήπτη και πιστωτικού ιδρύματος για την οριστική εξόφληση των οφειλών με όρους που μπορεί να περιλαμβάνουν και μεταβολή της κυριότητας των εξασφαλίσεων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων του δανειολήπτη με τη συναίνεσή του.
• Κατάλληλη λύση: θεωρείται εκείνη που διασφαλίζει τη συμμόρφωση της τράπεζας με τις εποπτικές της υποχρεώσεις (Κώδικας Δεοντολογίας και ΠΕΕ42) λαμβάνοντας όμως παράλληλα υπόψη το επίπεδο των «εύλογων δαπανών διαβίωσης» του δανειολήπτη, εφόσον είναι φυσικό πρόσωπο.

• Η διαδικασία επίλυσης των καθυστερήσεων, όπως περιγράφεται στον Κώδικα Δεοντολογίας, ακολουθεί τα εξής βήματα:
• Στάδιο 1: Επικοινωνία με τον δανειολήπτη
• Στάδιο 2: Συγκέντρωση οικονομικών και άλλων πληροφοριών
• Στάδιο 3: Αξιολόγηση οικονομικών στοιχείων
• Στάδιο 4: Πρόταση κατάλληλων λύσεων στον δανειολήπτη
• Στάδιο 5: διαδικασία εξέτασης ενστάσεων, από ανεξάρτητη Μονάδα της Τράπεζας

• Αναφέρονται ενδεικτικά τύποι ρυθμίσεων για δανειολήπτη που βρίσκεται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση, ομαδοποιημένοι σε 3 κατηγορίες:
• Βραχυπρόθεσμες ρυθμίσεις: θεωρούνται οι ρυθμίσεις με διάρκεια μικρότερη των 5 ετών και επιλέγονται συνήθως σε περιπτώσεις που οι δυσκολίες αποπληρωμής κρίνονται βάσιμα προσωρινές. Ενδεικτικά ρυθμίσεις αυτής της κατηγορίας μπορεί να προβλέπουν μία ή συνδυασμό περισσοτέρων από: περίοδο πληρωμής μόνο τόκων, μείωση του ύψους της δόσης για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, περίοδο αναστολής καταβολής δόσεων,       μεταφορά μιας ή περισσοτέρων δόσεων σε μελλοντικό χρόνο, τακτοποίηση – συνήθως με ρευστοποίηση περιουσιακών στοιχείων – μόνο του καθυστερημένου τμήματος της οφειλής και διατήρηση του ενήμερου με ή χωρίς αλλαγή στους όρους ή, τέλος, κεφαλαιοποίηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και αναπροσαρμογή του προγράμματος αποπληρωμής.
• Μακροπρόθεσμες ρυθμίσεις: θεωρούνται οι τύποι ρύθμισης με διάρκεια μεγαλύτερης των 5 ετών, με στόχο τη μείωση της δόσης σε συνδυασμό, ενδεχόμενα, με αύξηση του αριθμού τους και παράταση του χρόνου αποπληρωμής. Τύποι ρυθμίσεων αυτής της κατηγορίας μπορεί να είναι: μόνιμη μείωση του επιτοκίου ή του συμβατικού περιθωρίου, αλλαγή τύπου επιτοκίου (από σταθερό σε κυμαινόμενο ή αντιστρόφως), παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου, διαχωρισμός της χορήγησης – ειδικά για τα ενυπόθηκα δάνεια – στο τμήμα που καλύπτεται από την υποθήκη και εκτιμάται ότι ο δανειολήπτης μπορεί να αποπληρώσει με κάποιους όρους και στο υπόλοιπο τμήμα, το οποίο παραμένει για μελλοντική διευθέτηση (μέσω πιθανής εκποίησης περιουσιακού στοιχείου), μερική διαγραφή χρεών, λήψη πρόσθετων εξασφαλίσεων στο πλαίσιο μιας ευρύτερης, ευνοϊκότερης για τον δανειολήπτη, ρύθμισης, λειτουργική αναδιάρθρωση της επιχείρησης καθ’υπόδειξη των δανειστών, συμφωνίες, τέλος, ανταλλαγής χρέους με μετοχικό κεφάλαιο.
• Τύποι οριστικής διευθέτησης: ως τύπος οριστικής διευθέτησης ορίζεται οποιαδήποτε μεταβολή του είδους της συμβατικής σχέσης μεταξύ Πιστωτικού Ιδρύματος και δανειολήπτη ή ο τερματισμός αυτής με στόχο την οριστική τακτοποίηση της απαίτησης. Η υιοθέτηση αυτής της μορφής λύσεων εξετάζεται κάθε φορά λαμβάνοντας υπόψη τις προβλέψεις του ελληνικού δικαίου. Ενδεικτικές λύσεις της κατηγορίας αυτής είναι: η εθελοντική παράδοση του ενυπόθηκου ακινήτου, μετατροπή του δανείου σε σύμβαση χρηματοδοτικής μίσθωσης (leasing), πώληση και ενοικίαση του ακινήτου από τον ίδιο τον δανειολήπτη, μεταβίβαση του δανείου σε άλλο Πιστωτικό Ίδρυμα, διαχείριση σε εκκαθάριση (στο πλαίσιο πτωχευτικής διαδικασίας) και τέλος, ρευστοποίηση των εξασφαλίσεων και δικαστικές νομικές ενέργειες οριστικής διευθέτησης της οφειλής.
  
• Ν.4307/15.11.2014: Κίνητρα για τη ρύθμιση χρεών μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών προς χρηματοδοτικούς φορείς:
  
  
  • Θεσπίζει έκτακτα, προσωρινά, μέτρα για την ελάφρυνση του ιδιωτικού χρέους και ειδικότερα οφειλών βιώσιμων μικρών επιχειρήσεων και επαγγελματιών
  • Προβλέπει:
    
    
  • Παροχή κινήτρων προς μικρές επιχειρήσεις & επαγγελματίες από τη μία και χρηματοδοτικούς φορείς από την άλλη για ρύθμιση / διαγραφή χρέους
  • Ελάφρυνση και διακανονισμό χρεών προς το Δημόσιο και ΦΚΑ για όσους προβούν σε ρύθμιση των οφειλών τους προς τους χρηματοδοτικούς φορείς
  • Έκτακτη διαδικασία ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων με δεσμευτική δύναμη για το σύνολο των πιστωτών
  • Έκτακτη διαδικασία ειδικής διαχείρισης
  • Σύσταση επιτροπής παρακολούθησης και συντονισμού της υλοποίησης των μέτρων του νόμου

Στο πλαίσιο των ανωτέρω, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προβούν στις ακόλουθες ενέργειες:

• Καταγραφή της κατάστασης των δανείων

Κάθε επιχείρηση πρέπει να δημιουργήσει έναν πίνακα ο οποίος θα περιέχει όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με τα δάνειά της. Αυτό αφενός μεν την βοηθάει στο να αποκτήσει και η ίδια μια ξεκάθαρη αντίληψη της πορείας αποπληρωμής των δανείων της, αφετέρου δε στοιχειοθετεί ως ένα βαθμό τη δυσκολία εξυπηρέτησης των δανείων της συνδυαζόμενη με τα οικονομικά της στοιχεία.(Υπόδειγμα του πίνακα παρατίθεται στο Παράρτημα 1)
Στην περίπτωση που η επιχείρηση δεν διαθέτει τις πληροφορίες εκείνες που χρειάζονται για τη συμπλήρωση του πίνακα, μπορεί να τις ζητήσει εγγράφως από την/τις τράπεζες με τις οποίες συνεργάζεται. (Υπόδειγμα της επιστολής παρατίθεται στο Παράρτημα 1)

• Υπολογισμός των ταμειακών ροών της επιχείρησης για το επόμενο τουλάχιστον εξάμηνο

Στον πίνακα ταμειακών ροών η επιχείρηση καλείται να υπολογίσει ποια θα είναι τα έσοδά της από τις πωλήσεις της ανά μήνα και ταυτόχρονα ανά μήνα ποια είναι τα απαιτούμενα έξοδα (για ενοίκια, αποθέματα, μάρκετινγκ, αμοιβές προσωπικού κλπ) για τη λειτουργία της.
Μέσω της συμπλήρωσης του πίνακα διαφαίνεται ξεκάθαρα ποια είναι η οικονομική κατάσταση της επιχείρησης και ως εκ τούτου μπορεί να εξαχθεί ως αποτέλεσμα ποιο είναι το ποσό της δόσης που δύναται να καταβάλλει για κάθε ένα δάνειό της. Ευνόητο είναι ότι αν οι οφειλές προέρχονται από περισσότερες της μιας Τράπεζες, τότε η πρόταση θα επιμερίζει το ύψος που μπορεί να καταβληθεί αναλογικά στις Τράπεζες αυτές.
Αυτό θα αποτελεί και την πρότασή της απέναντι στις τράπεζες. Επιπλέον, αν διαφαίνεται η μη δυνατότητα καταβολής οποιοδήποτε ποσού για ένα χρονικό διάστημα – έστω και κάποιων μηνών - θα μπορεί να προταθεί ως λύση το πάγωμα της καταβολής των δόσεων για συγκεκριμένους μήνες, (επιβάλλεται πρώτα η γνώση του επιχειρηματία από την τράπεζα σχετικά με την μελλοντική επιβάρυνση που του δημιουργεί η πιθανότητα διακοπής πληρωμής δόσεων για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα).
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ρυθμίσεις που προβλέπουν μόνο περιόδους χάριτος ή / και περιόδους τοκοπληρωμής χωρίς επιμήκυνση της συνολικής διάρκειας του δανείου, μπορεί να προσφέρουν προσωρινή ταμειακή ανακούφιση στην επιχείρηση, επιβαρύνουν όμως συνολικά με υπερβολικούς τόκους την εξυπηρέτηση του δανεισμού.

• Κατάθεση αιτήματος αναδιαπραγμάτευσης των όρων των δανείων στις τράπεζες

Αφού η επιχείρηση έχει πλέον ξεκάθαρη άποψη για τις δανειακές της υποχρεώσεις καθώς επίσης και για την οικονομική της κατάσταση, παρίσταται αυτοπροσώπως (μέσω του νομίμου εκπροσώπου της) στις τράπεζες με τις οποίες έχει υπογράψει σύμβαση δανεισμού και καταθέτει έγγραφη αίτηση για αναδιαπραγμάτευση των όρων των δανείων της. (Υπόδειγμα παρατίθεται στο Παράρτημα 1)
Το αίτημα πρέπει να είναι έγγραφο και σύμφωνο με το θεσμικό πλαίσιο, το οποίο περιγράφεται ανωτέρω.
Στο αίτημα είναι σημαντικό να αναγράφονται τα στοιχεία της επιχείρησης, το ποσό του δανείου με το αντίστοιχο επιτόκιο, καθώς και οι λόγοι επαναδιαπραγμάτευσης των όρων δανεισμού. Στο τέλος θα αναφέρεται η πρόταση της επιχείρησης προκειμένου για τη ρύθμιση των οφειλών της.
Όλα τα στοιχεία που η επιχείρηση θα σημειώσει και θα υπογράψει πρέπει να είναι τα πραγματικά. Η Τράπεζα θα υποδείξει τα ακριβή στοιχεία και τις πληροφορίες που απαιτούνται προκειμένου να αξιολογηθεί ποια από τις διαθέσιμες λύσεις είναι η «κατάλληλη» για την περίπτωση της επιχείρησης και θα την προτείνει.
Μετά την κατάθεση της πρότασης της επιχείρησης,η τράπεζα θα προχωρήσει στην αξιολόγησή της και θα προτείνει στην επιχείρηση τους όρους της. Στην φάση αυτή υπάρχουν δύο δυνητικά αποτελέσματα: α. να γίνει αποδεκτή η πρόταση της Τράπεζας ως έχει από την επιχείρηση και να υλοποιηθεί η ρύθμιση, β. να μην γίνει αποδεκτή η πρόταση από την επιχείρηση. Σε αυτή την περίπτωση η επιχείρηση μπορεί να επιλέξει:

• είτε να καταθέσει αντιπρόταση και να περιμένει πάλι την αξιολόγηση (ευνόητο ότι αυτό δεν μπορεί να επαναληφθεί πολλές φορές)
• είτε να υποβάλλει ένσταση, η οποία θα αντιμετωπιστεί όπως αναφέρεται ανωτέρω
• είτε η επιχείρηση να προσφύγει στη διαμεσολάβηση ενός πιστοποιημένου διαμεσολαβητή (ο κατάλογος των πιστοποιημένων διαμεσολαβητών είναι αναρτημένος στην ιστοσελίδα της Τράπεζας της Ελλάδος http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/transactionsinfo/representatives.aspx)
• είτε, τέλος, να προσφύγει στη δικαιοσύνη

Ως άμεσο αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής έχουμε την αποκατάσταση της σχέσης της επιχείρησης με το τραπεζικό σύστημα και τη δρομολόγηση της εξυπηρέτησης των υποχρεώσεών της βάσει των οικονομικών της δυνατοτήτων.
Θα πρέπει οι επιχειρήσεις να γνωρίζουν ότι επίτευξη πλεονάσματος (από το cashflow) πολύ μικρού ύψους σε σχέση με την οφειλή, που θα οδηγήσει σε ανάγκη πολύ μεγάλης διάρκειας της ρύθμισης, μπορεί να οδηγήσει τις Τράπεζες να απαντήσουν αρνητικά. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να εξετάζεται η δυνατότητα παροχής εγγυήσεων/εξασφαλίσεων που αφενός μεν θα επιτρέψουν μεγαλύτερη διάρκεια ρύθμισης, αφετέρου δε θα οδηγήσουν στην επιθυμητή μείωση του επιτοκίου.