Τα όνειρα ζωντανεύουν στις Κυκλάδες

Τα τελευταία χρόνια όλο και συχνότερα συζητάμε για βιολογικά προϊόντα. Ενώ κάποτε το να χρησιμοποιήσεις βιολογική τομάτα ή βιολογικό λάδι ήταν εξεζητημένο ή «παραξενιά μερικών αλλοπαρμένων οικολόγων», σήμερα, όλο και περισσότερο ενδιαφερόμαστε για το τι θα βάλουμε στο τραπέζι μας, αλλά και το τι θα φορέσουμε ή με τι σαπούνι θα πλυθούμε. Αυτό είναι φυσικό βέβαια κι ας δούμε μερικούς λόγους:

1) Οι καταναλωτές είναι πλέον πιο ενημερωμένοι,

2) Τα διατροφικά σκάνδαλα είναι σε ημερήσια διάταξη,

3) Η μόλυνση του περιβάλλοντος μας κάνει πιο επιλεκτικούς και προσεκτικούς,

4) Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου μετέφερε το πρόβλημα από το «τι ποσότητα θα φάμε» στο «τι ποιότητα θα φάμε».

Η τάση αυτή έχει, φυσικά, τον αντίκτυπό της στην επιχειρηματική δραστηριότητα που σχετίζεται με τα βιολογικά προϊόντα. Συνεχώς ανοίγουν νέα καταστήματα για την πώληση βιολογικών προϊόντων - κυρίως τροφίμων - και νέες επιχειρήσεις ασχολούνται με την παραγωγή, μεταποίηση και διακίνησή τους, ενώ μεγάλες αλυσίδες έχουν εντάξει πλέον τα βιολογικά προϊόντα στην σταθερή γκάμα των προϊόντων τους. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα δυναμικό κι αναπτυσσόμενο κλάδο με όλα τα θετικά και αρνητικά του, διότι, αφενός δίνει μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης σε ένα χώρο που δεν είναι ακόμα κορεσμένος, αφετέρου αφήνει περιθώρια εμφάνισης «αεριτζήδων» και εμπεριέχει έναν κίνδυνο να γίνουν λάθος επιλογές.

Αρκετές φορές υπάρχει σύγχυση για το τι ονομάζουμε βιολογικό (ή οικολογικό) προϊόν. Σύμφωνα λοιπόν, με τη νομοθεσία (κανονισμός ΕΟΚ2092/91 και κανονισμός ΕΚ 1804/99) βιολογικά προϊόντα είναι αυτά που έχουν παραχθεί ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες για την καλλιέργεια, εκτροφή ή μεταποίησή τους και οι οποίοι συμβάλουν στην προστασία του περιβάλλοντος, την αύξηση της βιοποικιλότητας, την ανακύκλωση, τη χρήση ανανεώσιμων πόρων, τη διατήρηση της ποιότητας.

• Για την καλλιέργεια των φυτών ή την εκτροφή των ζώων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φυτοπροστατευτικά προϊόντα, λιπάσματα ή βελτιωτικό εδάφους, ζωοτροφές, πρόσθετα ζωοτροφών, προϊόντα για τον έλεγχο των ασθενειών μόνο συγκεκριμένες και εγκεκριμένες ουσίες.
• Χρησιμοποιείται πολλαπλασιαστικό υλικό (σπόροι, φυτά) που παράγεται με βιολογικό τρόπο.
• Δεν χρησιμοποιούνται γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί ή προϊόντα που προέρχονται από αυτούς.
• Εφαρμόζονται μέτρα ώστε να προστατεύεται το περιβάλλον, να διατηρείται η γονιμότητα του εδάφους και να ενισχύεται η φυσική ισορροπία του.
• Εφαρμόζονται μέτρα ώστε τα ζώα μιας βιολογικής μονάδας εκτροφής να αναπτύσσονται σε χώρους που ανταποκρίνονται στις βιολογικές τους ανάγκες, να έχουν επαρκή χώρο κίνησης, φυσικό φωτισμό και αερισμό και όταν βόσκουν αυτό να γίνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην καταστρέφεται το περιβάλλον από υπερβόσκηση.

Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι:

- Τα εμπορικά προϊόντα, δηλαδή αυτά που θα παραχθούν για πώληση κι όχι για αυτοκατανάλωση, δεν μπορούν να χαρακτηριστούν βιολογικά, αν δεν έχουν ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ από κάποιον φορέα. Μπορεί κάποιος να παράγει ή να μεταποιεί προϊόντα με όλες τις προδιαγραφές της βιολογικής παραγωγής, αλλά εάν δεν πιστοποιηθεί για αυτή την διαδικασία, δεν μπορεί να τα πουλήσει ως βιολογικά

- Η παραγωγή και μεταποίηση των βιολογικών προϊόντων δεν αποκλείει τη χρήση ορισμένων σκευασμάτων για λίπανση, καταπολέμηση ασθενειών, συντήρηση. Όμως αυτά τα σκευάσματα είναι απολύτως προσδιορισμένα, έχουν και αυτά έγκριση-πιστοποίηση και πρέπει να χρησιμοποιούνται με φειδώ.

Πιστοποίηση είναι ο έλεγχος που γίνεται σε ένα προϊόν ή μια διαδικασία η οποία επιβεβαιώνει ορισμένα - καθορισμένα από πριν - χαρακτηριστικά ή ιδιότητές του. Η πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων γίνεται από ιδιωτικούς φορείς που, με τη σειρά τους, είναι διαπιστευμένοι από κρατικούς φορείς, ότι έχουν τα μέσα και το προσωπικό να διενεργούν αυτούς τους ελέγχους.

Η πιστοποίηση γίνεται για συγκεκριμένο διάστημα - συνήθως για ένα έτος - και η πιστοποιημένη επιχείρηση μπορεί να χρησιμοποιεί το χαρακτηρισμό «βιολογικό» στα προϊόντα της και να τοποθετεί το ανάλογο σήμα.

Πιστοποίηση μπορεί να δοθεί στον παραγωγό, αλλά και στη μεταποιητική (π.χ. ένα συσκευαστήριο) ή την εμπορική επιχείρηση (καταστήματα ή επιχείρηση χοντρικής πώλησης).

Η βιολογική γεωργία κι ακόμη περισσότερο η κτηνοτροφία και μελισσοκομία στις Κυκλάδες είναι ακόμα στα πρώτα τους βήματα. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι πιστοποιημένες βιολογικές εκμεταλλεύσεις.

Όσον αφορά την φυτική παραγωγή, η πλειονότητα των βιολογικών εκμεταλλεύσεων είναι αμπελοκομικές, ενώ υπάρχουν και λίγες φωτεινές εξαιρέσεις όπως το τοματάκι Σαντορίνης και η αγκινάρα. Στη ζωική παραγωγή και μελισσοκομία οι πιστοποιημένες εκμεταλλεύσεις είναι ελάχιστες.

Το φυσικό περιβάλλον των νησιών μας, η απομόνωσή τους, η χαμηλή ανάπτυξη των εντατικών καλλιεργειών, αλλά και ο τουρισμός ευνοούν την εξάπλωση της βιολογικής παραγωγής. Πολλά από τα τοπικά προϊόντα, όπως παράγονται σήμερα είναι στην ουσία τους βιολογικά. Δεν έχουν όμως ούτε την πιστοποίηση, ούτε την κατάλληλη συσκευασία, ώστε να προωθηθούν.

Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί ότι η γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή δεν αναπτύσσεται ανταγωνιστικά με την ανάπτυξη του τουρισμού, αλλά συμπληρωματικά και παράλληλα.

Η ανάπτυξη σύγχρονων μονάδων παραγωγής προϊόντων βιολογικής γεωργίας μεταποίησης και εμπορίας τους αποτελεί «ακρογωνιαίο λίθο»για την ανάπτυξη ενός άλλου μοντέλου τουρισμού, που αναπτύσσεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ενός πραγματικού αγροτουρισμού που συνδυάζει την σύγχρονη επιχείρηση παραγωγής στον αγροτικό τομέα με την εξυπηρέτηση του επισκέπτη, με την διάθεση των προϊόντων, αλλά και τη διατήρηση, βελτίωση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικές κινήσεις από λίγους επιχειρηματίες προς αυτή την κατεύθυνση με θετικό αποτέλεσμα. Οι προσπάθειες αυτές χρηματοδοτούνται από προγράμματα της Ε.Ε (Ο.Π.Α.Α.Χ., LEADER+, Σχέδια βελτίωσης, Μεταποίηση κλπ) με υψηλά ποσοστά επιδότησης (50-65%). Σίγουρα υπήρξαν προβλήματα όπως η έγκαιρη και σωστή ενημέρωση, ο χρόνος ενεργοποίησης των προγραμμάτων, οι διαδικασίες των αδειοδοτήσεων κλπ, όμως φαίνεται να ανοίγει ένας δρόμος.

Ο κ. Αριστείδης Τσαβδάρης, είναι Γεωπόνος και Μελετητής με έδρα τη Ερμούπολη.