Τα όνειρα ζωντανεύουν στις Κυκλάδες

Ο Ναός του Αγίου Νικολάου στην Ερμούπολη

Σύντομο ιστορικό οδοιπορικό

Όταν η Ερμούπολη, την οποία «η Ελληνική Επανάστασις, ως άλλη Λητώ περιπλανώμενη και ωδίνουσα εγέννησε φιλοξενηθείσα εν Σύρο», κατέστη το πρώτο και μέγιστο της ελευθέρας Ελλάδος και η Σύρος λιμάνι «αποθήκη του Αιγαίου πελάγους», και έγινε το όνομα της περιώνυμο για το εμπόριο κι τη ναυτοσύνη, περίλαμπρος υψώθηκε ο Ναός του προστάτη των ναυτικών, Αγίου Νικολάου, δια τον οποίον ο Βασιλιάς Όθωνας προσωπικά ενδιεφέρθη και τα οικοδομικά του σχέδια επιμελήθηκε, τα οποία μάλιστα φέρουν επάνω και την ιδιόχειρη υπογραφή του, και δια βασιλικού διατάγματος του Σεπτεμβρίου του 1851επικύρωσε, όπου και ιδιαιτέρως τονίζεται ότι «πάσα μεταρρύθμισις εις τα σχέδια ταύτα, η οποία ήθελε τυχόν φανή αναγκαία να επενεχθή εις ταύτα προς ελάττωσιν της δαπάνης ή προς εκπλήρωσιν άλλου τινός σκοπού θέλει υποβάλλεσθαι εις την Ημετέραν έγκρισιν»!

Ο Ναός, διαστάσεων 42χ24.6, σε τύπο Βασιλικής με τρούλο θεμελιώθηκε 28 Φεβρουαρίου 1848, από τον Χίον την καταγωγή Μητροπολίτη Κυκλάδων Δανιήλ Κοντούδη και εγκαινιάστηκε 13 Σεπτεμβρίου 1870 από τον Αρχιεπίσκοπο Σύρου και καθηγητή Πανεπιστημίου Αλέξανδρο Λυκούργο.

Υπήρξε ο μεγαλύτερος της ελευθέρας τότε Ελλάδος ναός, «θέαμα και έργον άξιον, ωραίος και ωραίων ωραιότερος!»

Οι επιβλητικές αναλογίες του, τα εκπληκτικής ωραιότητος πανύψηλα μαρμάρινα καμπαναριά, τα μαρμάρινα προπύλαια, με κιονοστοιχία από τέσσερις κίονες ιωνικού ρυθμού, η μεγαλοπρεπής είσοδος και ο περίτεχνος λιτός διάκοσμος, με τα αρχαϊκά ανθέμια και ακρωτήρια, τα τρίγλυφα και τους ρόδακες, που διαρρέουν το οικοδόμημα, του προσδίδουν μνημειακό αρχαιοελληνικό χαραχτήρα.

Ο Ναός είναι διακοσμημένος με θαυμάσιας τέχνης μαρμάρινα εκκλησιαστικά έργα.

ΤΟ ΤΕΜΠΛΟΝ

Το μαρμάρινο τέμπλο του Ναού φιλοτεχνημένο κατά την περίοδο 1883-1899 από τον Τήνιο μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Βιτάλη, θεωρείται από τα ωραιότερα τέμπλα του 19^ου αιώνα και ως προς την σύνθεση και ως προ της εκτέλεση.

Πρόκειται για έργο μοναδικό, από λευκό Πεντελικό μάρμαρο, στο οποίο συνδυάζονται κλασικιστικά στοιχεία, όπως οι ολόσωμοι άγγελοι στο τόξο της Ωραίας Πύλης, με στοιχεία δυτικής τεχνοτροπίας, όπως φαίνεται στο επάνω τμήμα του τέμπλου, όπου είναι φανερή η επίδραση από το αλτάριο του Giovanni Bellini, έργο του 1488, που βρίσκεται στην Chiesa dei Frari της Βενετίας. Στη Βενετία επίσης παραπέμπουν και τα διπλά τόξα των εορτών στις επάνω ζώνες του τέμπλου, τα οποία υπενθυμίζουν προσόψεις κτιρίων της.

Ο ΔΕΣΠΟΤΙΚΟΣ ΘΡΟΝΟΣ ΚΑΙ Ο ΑΜΒΩΝΑΣ

Ο Δεσποτικός Θρόνος, έργο του Τήνιου μαρμαρογλύπτη Γεώργιο Βιτάλη, χαρακτηρίζεται από τους ολόγλυφους αγγέλους που στηρίζουν τον τρούλο, τους μαρμάρινους λέοντες στη βάση και τις προτομές των Αγγέλων στα πλαϊνά τμήματα. Επιγραφή λαξευμένη ψηλά αναφέρει ότι είναι δωρεά της οικογενείας Σταματίου Πρωίου το 1870. Εξαιρετικής τέχνης είναι και ο μαρμάρινος Άμβωνας του Ναού, ο ίδιος ακριβώς με τον Άμβωνα του Μητροπολιτικού ναού των Αθηνών. Είναι πεντάπλευρος, στηριζόμενος σε κεφαλή αγγέλου με πλούσια και εν μέρει επιχρυσωμένη γλυπτή διακόσμηση, έργον του Χίου την καταγωγή γλύπτη Αντωνίου Φραγκούλη, δωρεά της επιφανούς οικογενείας του Δημητρίου Βαφειάδη το 1868.

Οι εικόνες Ευαγγελιστών είναι έργα του Τήνιου αγιογράφου Φραγκίσκου Δεσύπρη.

ΕΡΓΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Τρίζηλη δόξα εντός και εκτός Ελλάδος κατέκτησε ο Ναός του Αγίου Νικολάου. Γι' αυτό και επιφανείς Σύριοι αλλά και ξένοι, πρέσβεις, πλοιοκτήτες, επιχειρηματίες, πρόξενοι και από την Ελλάδα και από την Ρωσία και τις παραδουνάβιες χώρες, πολύτιμα αφιέρωσαν στον Ναό ιερά σκεύη, Ευαγγέλια, άγια Ποτήρια, Σταυρούς ευλογίας, χρυσοκέντητους Επιταφίους, λάβαρα.

Με ιδιαίτερες μαρμαρυγές φωτός πλημμυρίζουν το εσωτερικό του Ναού οι κρυστάλλινοι πολυέλαιοι από την Τεργέστη, εποχής Μαρίας Θηρεσίας και από την Βενετία μοναδικοί ορειχάλκινοι.

Το Ναό περικοσμούν τα τέσσερα ασημένια φανάρια της βασιλικής άμαξας, που αφιέρωσε σε αυτόν η Βασίλισσα Όλγα.

Ο δε τελευταίος Τσάρος πασών των Ρωσσίων, Νικόλαος Ρωμανώφ, ο θάνατος του οποίου δια πενθίμων κωδωνοκρουσιών του Ναού αναγγέλθηκε στη Σύρο, απέστειλε στον Άγιο  βαρύτιμο εγκόλπιο, το οποίο φυλάσσεται στο σκευοφυλάκιο και μόνο μια φορά το χρόνο, την ημέρα της εορτής του Αγίου, τοποθετείται πάνω στην εικόνα του.

Αξίζει να γνωρίζει κανείς ότι, κατά την επίσκεψη  τους στην Σύρο οι Βασιλείς Όθωνας και Αμαλία στις 20 Μαΐου1850 προσέφεραν 3.000 δραχμές για την αποπεράτωση των ανεγειρόμενων τότε καμπαναριών, τα οποία καταστολίζει μεταξύ των άλλων μεγάλη καμπάνα ρωσικής προελεύσεως βάρους ενός τόνου.

Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ   

Ο Ναός σεμνύνεται ιδιαιτέρως για την επιβλητική και θαυματουργή εικόνα του Αγ. Νικολάου, η οποία εζωγραφήθη και επαργυρώθηκε στη Μόσχα, την πρωτεύουσα πόλη της Αγίας και μεγάλης Ρωσίας, το 1852 ¨δαπάνη Ορθοδόξου δούλης του Θεού Σοφίας θυγατρός Μπερναδάκη, εκ πόλεως Ταγανρόγ», όπως η αφιερωματική επιγραφή στο κάτω μέρος της αναφέρει.

Στο κεντρικό κλιτός του Ναού δεσπόζει ο επιβλητικός τρούλος με τα δεκαέξι δίφυλλα τοξωτά παράθυρα και τον Παντοκράτορα Χριστόν επί πτερύγων αγγέλων και εν μέσω νεφελών ευλογούντα τον Ναό και κάθε προσκυνητή.

Το τέμπλο και όλο το Ιερό βήμα είναι καταστολισμένο με εικόνες, φυσικού σχεδόν μεγέθους προερχόμενες από το Άγιον Όρος και με ημερομηνία 1909. Στην κόγχη του Ιερού βήματος δεσπόζει το μαρμάρινο περίτεχνο Σύνθρονο, ενώ αξιοπαρατήρητα είναι  τα βιτρώ στο μοναδικό παράθυρο της κόγχης του κεντρικού ιερού Βήματος.

Ο χρυσόφωτος, ξυλόγλυπτος, περίτεχνος Επιτάφιος του Ναού, έργον του 19^ου αιώνα φυλάσσεται σε ειδική προσθήκη στα δυτικά κλίτος.

Η κεντρική Αγία Τράπεζα στηρίζεται σε πέντε μαρμάρινες κολώνες, οι οποίες υποδηλώνουν τον Κύριο και τους τέσσερις Ευαγγελιστές. Οι κολώνες σήμερα έχουν αποκαλυφθεί, συντηρηθεί και φωτίζονται, αναδεικνύοντας το μεγαλείο και την λαμπρότητα του ιερού αυτού θυσιαστηρίου.

ΤΟ ΙΕΡΟ ΛΕΙΨΑΝΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ

Δίπλα στην παμμεγέθη επάργυρη εικόνα του Αγίου, σε ειδική μαρμάρινη κολώνα, η οποία φέρει ανάγλυφα στοιχεία της ναυτοσύνης, υπάρχει η ασημένια λειψανοθήκη στην οποία φυλάσσεται απότμημα από τα χαριτόβρυτα και μυρόβλητα λείψανα του Αγίου Νικολάου, το οποίο έδώρισε στον Ναό ο Εκλαμπρότατος Καρδινάλιος του Μιλάνο Διονύσιος Τετταμάντσι, μετάαπό παρακλητικό αίτημα του Μητροπολίτη Σύρου Δωρόθεου Β' και με την συνεργία του Επισκόπου των Καθολικών Σύρου Φραγκίσκου Παπαμανώλη, τον Μάιο του 2006.

Το Ιερό Λείψανο υποδέχθηκε σύσσωμος ο λαός της Σύρου, Ορθόδοξος και Καθολικός δια χειρών του Μακαριότατου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδας κ. Χριστόδουλο, δια του Πολεμικού πλοίου «ΣΑΚΙΠΗΣ», στο λιμάνι της Σύρου το Σάββατο 13 Μαΐου 2006, με την παρουσία του Μητροπολίτη Θήρας Επιφανίου, του Υπουργού Αιγαίου και όλων των Αρχών του Νομού, σε μια λαμπρή και μοναδική τελετή, ενώ την Κυριακή 14 Μαΐου τελέσθηκε τρισαρχιερατική Λειτουργία, προεξάρχοντος του Μακαριότατου, στο τέλος της οποίας ο Αρχιεπίσκοπος απένειμε τιμητικά το μετάλλιο της Μητροπόλεως, σε όλους, όσοι συνήργησαν, το 2005, με μεγάλες χορηγίες, πλοιοκτήτες και επιχειρηματίες, τα ονόματα των οποίων έχουν γραφεί σε μαρμάρινη πλάκα στα προπύλαια του Ναού για την εκ Βάθρων ανακαίνιση και επαναφόρά του Ναού, από τις πολλές φθορές του χρόνου, στο πρωτόκτιστο κάλλος. Στα μέσα του περασμένου αιώνα το Ναό ευεργέτησαν επίσης με χορηγίες του οι Κασιώτες πλοιοκτήτες Νικόλαος και  Μηνάς Ρεθύμνης.

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Η εκκλησιαστική χορωδία του Ναού του Αγίου Νικολάου ιδρύθηκε το 1920. Το 1968 εμπλουτίστηκε με εκκλησιαστικό όργανο, με το οποίο συνοδεύεται η απόδοση των εκκλησιαστικών ύμνων μέχρι και σήμερα.

Τον Ναό από της κτίσεως του διηκόνησαν ιερείς με Λειτουργικό ήθος, μεταξύ των οποίων οι επί δεκαετίες Αρχιμανδρίτες, Γρηγόριος Μαραγκός και Τιμόθεος Δραγάσης. Επίσης στα αναλόγια του έψαλλαν και συνεχίζουν την παράδοση, περίφημοι βυζαντινοί ψάλτες.